Ham petrol fiyatları 2 yılda yüzde 350 arttı

Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, Ocak 2020 ile Aralık 2021 arasında Dünya Bankasının enerji fiyat endeksinin yüzde 50 arttığı bilgisini vererek, 2022nin Ocak-Nisan döneminde de yüzde 26.3lük bir sıçramanın daha eklendiğini hatırlattı. Bu göstergenin kömür, petrol, doğalgaz fiyatlarındaki genel yükselişi yansıttığını anlatan Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, ham petrol fiyatlarında ise Nisan 2020 ile Nisan 2022 aralığında tek başına yüzde 350lik bir artış olduğuna dikkati çekti.

Yenilenebilir enerji kaynaklarına yatırımlar artabilir
Bununla birlikte henüz küresel ekonomide 1970lerdeki gibi bir şoktan söz edilemeyeceğini belirten Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, bunun nedenini aradan geçen sürede teknolojideki gelişmeler, hizmet sektörünün ekonomideki ağırlığının artması gibi etmenlerle enerjinin ekonomi üzerindeki etkisini göreceli olarak azalmasına bağladı. Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, Dünya Bankasının projeksiyonlarına göre petrol, doğalgaz ve kömür fiyatlarının birleşik etkisiyle küresel büyümenin 2022de yüzde 0.5, üzerine 2023te bir yüzde 0.3 daha, toplamda yüzde 0.8 yavaşlaması beklendiği bilgisini vererek, "Fosil yakıt fiyatlarındaki bu yükselişin olumlu etkisi olarak yenilenebilir enerji kaynaklarına yapılacak yatırımlar canlanabilir. Yenilenebilir enerji üretimi 2021de yüzde 17 artışla, küresel enerji üretiminin yüzde 13ünü oluşturdu. Son iki yılda kaydedilen enerji üretim artışının yarısından fazlası yenilenebilir enerjiden geldi diye konuştu.

Dünya, yüksek enerji fiyatlarının oluşturduğu sorunları bir fırsata dönüştürmeli
Prof. Dr. Kozanoğlu, dünyanın bu dönemi yenilenebilir enerjiye dönüşüm bir fırsat olarak değerlendirmesinin hayati önem taşıdığını dile getirdi. Prof. Dr. Kozanoğlu, Eğer dünya temiz enerji yatırımlarını hızlandıramazsa, kısa vadede yaşanan sorunlar, uzun vadede küresel ısınma başta gelmek üzere daha büyük insani felaketlerin kapısını aralayabilir. O nedenle bu sarsıntılı süreci bir durum muhasebesi yapmak için şans kabul edilmeli. Fosil yakıtlara bağımlılığı azaltacak önlemleri yaşama geçirmek büyük önem taşıyor dedi.

Enerji fiyatlarının artışından en fazla Avrupa etkileniyor
Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, enerji fiyatlarının artışından en fazla Avrupa Birliğinin (AB) etkilendiği kaydetti. Rusyanın Ukraynayı işgaliyle ABnin enerji sorunlarının ağırlaştığını ve enerji güvenliğinin tehlikeye girdiğini belirten Kozanoğlu, Rusyadan yapılan ithalatın ABnin doğalgaz tüketiminin yüzde 40ını oluşturduğunu söyledi. Petrol ve kömürde Rusyanın yüzde 20lik ağırlığı olduğunu hatırlatan Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, toplam tüketimin yüzde 40ının sanayi sektörüne, geri kalanının ise ulaşım ve hane halkına ait olduğunu ifade etti.

İngilterede ise şimdiden ekonominin çarkları yavaşladı
Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, Avro Bölgesi'nin dört büyük ekonomisi olan Almanya, Fransa, İtalya ve İspanyada ayrıca tedarik zinciri aksamaları, kuraklık ve işgücü arzı yetersizliği nedeniyle durgunluk tehlikesi baş gösterdiğine işaret etti. Prof. Dr. Kozanoğlu, sonbaharda enflasyonun yüzde 13ü aşması beklenen İngilterede şimdiden ekonominin çarklarının yavaşladığını da belirtti.

Almanya ve İtalya Rus doğalgazına bağımlı
Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, Türkiyenin de bir numaralı ihracat pazarı olan AB bölgesindeki Almanyanın da doğalgazda gereksiniminin yarısını, petrolde ise üçte birini Rusyadan sağladığını söyledi. Kremlinin enerji tedarikini yavaşlatması sonucu Almanyanın lokomotifi sanayi sektörü zor günler geçirdiğini ifade eden Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, Elektrik üretiminin yüzde 70i nükleer enerjiden gelen Fransa ise göreceli anlamda daha az zorda. Yine de bu kış enerji kısıntıları yaşanması bekleniyor. İtalyada Almanya gibi Rus doğalgazına bağımlı bir ülke açıklamasını yaptı.

Nasıl bir enerji politikası izlenmeli?
Prof. Dr. Kozanoğlu, böyle kritik bir dönemeçte izlenecek enerji politikasının da önem kazandığını söyledi. Genel eğilimin enerji tasarrufu sağlamak, aşırı tüketimi caydırmak için ek vergiler getirilmek; bir yandan da yoksul kesimlere enerji sübvansiyonları vermek olduğunu dile getiren Kozanoğlu, ancak bunda da hassas bir denge tutturulmasını ve özenli maliye politikalarla desteklenmesini önerdi. Prof. Dr. Kozanoğlu, ABde yükselen fiyatların tüketicileri çok zor durumda bırakması, yaklaşan kış aylarında evlerin ısınamaması, fabrikaların stop etmesi tehlikesi karşısında Avrupa Komisyonunun enerji fiyatlarına müdahale kararı aldığını da aktardı. Buna göre İngilterede konutların elektrik faturası yıllık 2 bin 500 pounda sabitlendi. Hiçbir şekilde ödemeler bu rakamı geçemeyecek.

Yoksullar, enerjilerini elektrik ve ısınmaya harcıyor
Enerji tüketiminde sosyal politikalara başvurulması gerektiğine de değinen Prof. Dr. Kozanoğlu, yoksulların zenginlere göre gelirlerinin daha yüksek bir oranını elektrik ve ısınmaya ayırdığını vurguladı. Prof. Dr. Kozanoğluna göre enerji fiyatlarındaki artışın manşet enflasyondan daha yüksek olması, dar gelirlilerin bütçelerinin ortalamalardan daha da fazla etkilenmelerine yol açıyor. Şirketlere yönelik destek programlarının ise, varlığı yüksek enerji fiyatlarıyla tehlikeye giriyor, aksi takdirde sağlıklı faaliyet yürüten firmalarla sınırlı kalması öneriliyor.

Türkiyede ise ödemeler dengesi sorunları ağırlaşıyor
Prof. Dr. Kozanoğlu değerlendirmelerini şu şekilde sürdürdü:
Enerji fiyatlarının artışı enerji ihracatçısı ülkelerin yüzünü güldürüyor. Ancak enerji ithal eden Türkiyede ise ödemeler dengesi sorunlarının ağırlaşmasına neden oluyor. IMFye göre Ortadoğu ve Orta Asyanın enerji ihracatçılarının sırf petrol satışından gelirlerinin 2022de 320 milyar doları aşması bekleniyor. Türkiyede son açıklanan Orta Vadeli Programda 2022 enerji faturası 103,5 milyar dolar tahmin edildi. 2023 için ise petrolün varilinin 88 dolardan işlem görmesi ve enerji ithalatının 85 milyar dolar olması öngörülüyor. Fiyatların daha yüksek seyretmesi halinde haliyle 22 milyar dolar beklenen cari işlemler açığı da artacak.